Όλη αυτή την περίοδο απομόνωσης εξαιτίας του κορωνοϊού ο πραγματικός κόσμος μεταφέρθηκε στην οθόνη. Μέσα σε αυτό το σενάριο επιστημονικής φαντασίας η τεχνολογία που χρησιμοποιείται περισσότερο από κάθε άλλη είναι η τηλεδιάσκεψη. Κι αν μέχρι πρότινος γνωρίζαμε μόνο το Skype για να επικοινωνούμε με συγγενείς σε άλλες χώρες, πλέον το video-calling είναι η καθημερινότητα.
Από τη στιγμή που αποφασίστηκε το lockdown αναγκαστικά η επικοινωνία έπρεπε να συνεχιστεί με ηλεκτρονικό τρόπο. Ξεκινώντας από συγγενείς και φίλους περάσαμε στον εργασιακό τομέα και φυσικά και στην εκπαίδευση. Το μεγαλύτερο μέρος των καθημερινών μας επαφών πλέον γίνεται μέσω της οθόνης. Και ενίοτε πολλές περισσότερες από ό,τι πριν την καραντίνα. Αναπόφευκτα αυτό επέφερε νέες συνήθειες καθώς και συμπεριφορές που δεν γνωρίζαμε μέχρι πριν. Έχουν αλλάξει αρκετές από τις σταθερές μας, όπως για παράδειγμα ο χώρος του σπιτιού που έπαψε να είναι μόνο το σπίτι και τα ωράρια που πλέον δεν υπάρχουν ώρες γραφείου…
Δεν είναι λίγες οι ανησυχίες που εκφράστηκαν από ψυχολόγους, εκπαιδευτικούς και αναπτυξιολόγους. Μπορεί κάποιες από αυτές να μας φαίνονται υπερβολικές, όλες όμως έχουν βάση. Το κακό όμως είναι ότι καμία από αυτές τις ανησυχίες δεν εισακούστηκε. Όπως γίνεται συνήθως υιοθετήσαμε όλες αυτές τις νέες πρακτικές χωρίς ιδιαίτερη σπουδή. Μάλιστα γίναμε και ειδικοί εκφέροντας γνώμη για το πόσες ώρες πρέπει να κάνουν τα παιδιά τηλεμάθημα, πόσες ώρες τηλεργασία, μέχρι πόσες κάμερες μπορεί να διαχειριστεί ο host της τηλεδιάσκεψης, ποια πλατφόρμα είναι κατάλληλη και άλλα τέτοια χαριτωμένα δείγμα της προχειρότητας και της ημιμάθειας.
Υπήρχαν ήδη έρευνες πριν την καραντίνα για αρκετά από τα παραπάνω. Επιστημονικά συμπεράσματα για τις προϋποθέσεις τηλεκπαίδευσης σε κάθε ηλικία, για τις συνθήκες τηλεργασίας κτλ. Αφορμή για το παρόν άρθρο ήταν μια εκπληκτική δημοσίευση του bbc.com που εξηγεί με πολύ απλό τρόπο τις συνέπειες των ατελείωτων τηλεδιασκέψεων. Μακριά από γραφήματα και δυσνόητους επιστημονικούς όρους, είναι με διαφορά ένα από τα κατατοπιστικότερα άρθρα των τελευταίων ημερών.
Τι μας ξε-zoom-ίζει λοιπόν;
Ο τίτλος προφανώς είναι λογοπαίγνιο με το όνομα της εφαρμογής Zoom που εισέβαλε στη ζωή μας μαζί με την καραντίνα. Αποτελεί μια πολύ καλή πλατφόρμα τηλεδιάσκεψης που χρησιμοποιείται κατά κόρον στον επιχειρηματικό κόσμο και πλέον στην εκπαίδευση.
Αλήθεια, έχετε προσέξει ότι τα παιδιά μετά από το τηλεμάθημα είναι κουρασμένα και ενίοτε εκνευρισμένα; Το ίδιο όμως ισχύει και για τους εκπαιδευτικούς αλλά και για ενήλικες μετά από τηλεδιάσκεψη. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Όπως εξηγεί ο Gianpiero Petriglieri, αναπληρωτής καθηγητής στο Insead, «η τηλεδιάσκεψη απαιτεί πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση από ό,τι η δια ζώσης συνομιλία. Πρέπει να προσπαθήσουμε πολύ περισσότερο προκειμένου να επεξεργαστούμε τις μη λεκτικές ενδείξεις όπως την έκφραση του προσώπου, τον τόνο και τη χροιά της φωνής, τη γλώσσα του σώματος. Τα μυαλά μας είναι μαζί ενώ τα σώματά μας αισθάνονται απομακρυσμένα. Αυτή η παραφωνία προκαλεί την εξάντληση».
Ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας είναι η σιωπή. «Η σιωπή δημιουργεί ένα φυσικό ρυθμό στη ζωντανή συνομιλία. Όταν όμως συμβαίνει κατά τη διάρκεια τηλεδιάσκεψης, μας δημιουργεί άγχος για την τεχνολογία που χρησιμοποιούμε. Σε μελέτη που είχε γίνει το 2014 από Γερμανούς ακαδημαϊκούς αποδείχτηκε ότι καθυστέρηση στον ήχο για μόλις 1,2 δευτερόλεπτα προκαλεί την εντύπωση ότι ο συνομιλητής είναι λιγότερο φιλικός και συγκεντρωμένος». Αναλογιστείτε τι γίνεται όταν υπάρχουν δεκάδες κάμερες με καθυστέρηση και κολλήματα. Προσθέστε και το στρεσάρισμα που γεννιέται από την αίσθηση ότι είμαστε εκτεθειμένοι στην κάμερα κι όλοι μας κοιτάζουν. Επίσης είναι σχεδόν αδύνατον να μην κοιτάμε τον εαυτό μας κατά τη διάρκεια της βίντεο κλήσης, κάτι που δεν συμβαίνει στη ζωντανή συνομιλία και προσθέτει επιπλέον άγχος.
Λίγο πιο πάνω αναφέραμε και τον εκνευρισμό εκτός από την εξάντληση ως συνέπεια. Το παρουσιάζουν κυρίως τα παιδιά αφού η διαδικασία του τηλεμαθήματος τούς υπενθυμίζει τι ακριβώς έχουν απωλέσει: τους φίλους, το παιχνίδι, την καθημερινότητά τους. Συμφωνούμε ότι οι δάσκαλοι είναι οι καθημερινοί ήρωες των παιδιών και οι φίλοι τους ένας από τους βασικούς λόγους να πηγαίνουν στο σχολείο. Μόνο που δεν πάνε… και βλέποντάς τους στην οθόνη για κάποια ώρα υποσυνείδητα ενισχύεται το στρες του εγκλεισμού. Βέβαια το ίδιο ισχύει και για τους ενήλικες. Μέχρι πριν οι πτυχές της ζωής ήταν λίγο πολύ χωρισμένες σε εργασία – φίλοι – οικογένεια. Λόγω της απομόνωσης όλα έχουν γίνει ένα, ο ίδιος χώρος (το σπίτι) «φιλοξενεί» τους πάντες! Άπαντες «εισβάλλουν» και μάλιστα χωρίς ωράριο και τις περισσότερες φορές απρόσκλητοι.
Σύμφωνα με την Marissa Shuffler, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Clemson University, για τους ενήλικες υπάρχει και άλλη παράμετρος που περιπλέκει ακόμα περισσότερο την κατάσταση. «Πολλοί από εμάς θέτουμε υψηλότερες προσδοκίες στους εαυτούς μας λόγω των εγνοιών για την πορεία της οικονομίας αλλά και το φόβο απόλυσης. Νιώθουμε ότι πρέπει να αποδώσουμε στο μάξιμουμ λόγω της κατάστασης κι ότι έτσι θα διασφαλίσουμε τη θέση μας». Και συμπληρώνει η καθηγήτρια ότι «ακόμα κι αν κάνουμε μια βίντεο κλήση με φίλους δεν χαλαρώνουμε, κυρίως γιατί νιώθουμε μια υποχρέωση συμμετοχής αλλά κι επειδή όλα αυτά τα εργαλεία τα έχουμε συνδυάσει με τη δουλειά μας».
Και οι δύο καθηγητές τονίζουν ότι οι τηλεδιασκέψεις πρέπει να περιορίζονται στα απολύτως απαραίτητα. Μάλιστα τις περισσότερες φορές, ένα σετ εγγράφων με ξεκάθαρες σημειώσεις είναι πολύ πιο αποδοτικό από πολύωρες τηλεδιασκέψεις που καταλήγουν σε άγονη υπερπληροφόρηση.
Τηλεκπαίδευση
Τα τηλεμαθήματα δεν διαφέρουν. Η εκπαίδευση έχει συγκεκριμένες διαδικασίες που ισχύουν από τα αρχαία χρόνια. Δυστυχώς όλα τα πειράματα που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια απέδειξαν ότι δεν γίνεται να αντικατασταθεί η ζωντανή σχέση εκπαιδευτικού-μαθητή από την τεχνολογία. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα αποτελέσματα είναι αρνητικά, όχι απλά αποτυχημένα. Και όπως θα περιμένετε τις δοκιμές αυτές τις έκανε η Ιαπωνία, η κατεξοχήν χώρα ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών. Επιπλέον υπάρχουν παιδαγωγικές μελέτες ανά ηλικία για το πόσες ώρες μπορούν να περνούν τα παιδιά μπροστά από μία οθόνη. Συνοψίζοντας, η τεχνολογία μπορεί να έχει σαφή επικουρικό ρόλο στη διαδικασία της μάθησης υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Γι’ αυτό καλό θα είναι να μην εντυπωσιάζονται οι γονείς με τις ατέρμονες τηλεδιασκέψεις ωσάν άλλοι ιθαγενείς με καθρεφτάκια.
Burnout
Στο άρθρο του BBC γίνεται αναφορά και στο burnout. Μέχρι και πριν την πανδημία του COVID-19, γνωρίζαμε για την πνευματική εξάντληση όταν αφιερώναμε όλη την ενέργεια και το χρόνο μας στην εργασία μας. Με τις συνθήκες όμως που διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια της καραντίνας μιλάμε πλέον για πνευματική εξάντληση λόγω ανάγκης αποφάσεων. Σε ένα απλό καθημερινό σενάριο ο εγκέφαλος ενός ενήλικα καλείται να διαχειριστεί τις πληροφορίες από μία τηλεδιάσκεψη, τις ανακοινώσεις για τον κορωνοϊό, τις υπερβολές των media, τις υποχρεώσεις των παιδιών του κι όλα αυτά σε έναν χώρο : το σπίτι του, χωρίς καθορισμένο ωράριο αφού κανείς δεν απενεργοποιεί το κινητό του…
Τι πρέπει να κάνουμε;
Κανείς δεν ρωτήθηκε αν θέλει να παίξει σε αυτό το σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Υπάρχουν πολλές προτάσεις από ειδικούς και από… λιγότερο ειδικούς. Προφανώς οι προτάσεις να μαζευτούμε και να τραγουδήσουμε μέσω zoom μάλλον δεν θα έχουν ευγενικά αποτελέσματα. Ύστερα από μια δίωρη επαγγελματική τηλεδιάσκεψη τίποτα δεν φαντάζει πιο εφιαλτικό από μια καλλιτεχνική τηλεδιάσκεψη. Προσοχή όμως και στις αντίστοιχες παροτρύνσεις από ειδικούς «τώρα είναι η ευκαιρία να ξεκινήσετε ή να ολοκληρώσετε το τάδε project σας και γιατί όχι να μάθετε κάτι καινούργιο». Το μόνο που πετυχαίνουν είναι να προσθέτουν έξτρα άγχος επειδή δεν αξιοποιούμε παραγωγικά τον χρόνο μας, τη στιγμή που παλεύουμε με τη νέα πραγματικότητα. Επίσης δεν είναι απαραίτητο να κάνουμε βίντεο κλήση με όλους τους φίλους και συγγενείς. Πριν τη καραντίνα πόσο συχνά επικοινωνούσαμε μαζί τους;
Επίλογος
Αυτή την περίοδο ίσως το μεγαλύτερο στοίχημα μετά την υγεία είναι διατήρηση της ψυχικής ισορροπίας. Και ο καθένας πρέπει να το διαχειριστεί ανάλογα με τις συνθήκες. Το σίγουρο για όλους είναι ότι πρέπει να περιορίσουμε στο εντελώς απαραίτητο τη χρήση της οθόνης, να τρεφόμαστε σωστά και να ακολουθούμε σωστά ωράρια ύπνου.
Ακολουθήστε το Gizchina Greece στο Google News για να μαθαίνετε πρώτοι και άμεσα, όλα τα τεχνολογικά νέα! Αν ψάχνετε HOT προσφορές, κάντε εγγραφή στο κανάλι μας στο Telegram!
