Αφορμή για αυτό το άρθρο στάθηκε η συνέντευξη της καθηγήτριας Judith Rochfeld στο γαλλικό site Sciences Humaines. Στην εν λόγω συνέντευξη τίθενται συγκεκριμένοι προβληματισμοί σχετικά με το πώς διαχειρίζονται τα προσωπικά δεδομένα οι διάφορες εφαρμογές και ιδίως σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης όπως αυτή που βιώνουμε τώρα λόγω της πανδημίας COVID-19, τον γνωστό δυστυχώς κορωνοϊό.
Οι ανησυχίες της Judith Rochfeld ειδικά αυτή την περίοδο με τον κορωνοϊό, χρίζουν ιδιαίτερης προσοχής. Είναι καθηγήτρια στη Νομική σχολή του πανεπιστημίου Université Paris I με ειδίκευση στα προσωπικά δεδομένα. Στον παρόν άρθρο δεν θα κάνουμε μετάφραση της συνέντευξης. Έχουμε διαλέξει ορισμένα σημεία ως εφαλτήριο για τους δικούς μας προβληματισμούς. Αναμφίβολα αξίζει να διαβάσει κάποιος ολόκληρη τη συνέντευξη και να ακολουθήσει το σκεπτικό της καθηγήτριας. Και μπορεί να αναφέρεται κατά βάση στη γαλλική πραγματικότητα, βλέπουμε όμως ότι τα περισσότερα θίγουν τις πρακτικές και των υπόλοιπων χωρών, σαφώς και της δικής μας.
Είναι αλήθεια ότι σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης λειτουργούμε με μειωμένα αντανακλαστικά. Όταν τίθεται θέμα υγείας όπως αυτό τώρα με τον κορωνοϊό, όλα μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Αυτή η αντίδραση χαρακτηρίζει αρκετά μεγάλο μέρος του συνόλου των ανθρώπων και παρατηρείται σε διάφορες κουλτούρες. Το έχουμε διαπιστώσει παλαιότερα, το είδαμε να συμβαίνει και αυτή την περίοδο εγκλεισμού λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού.
Αυτή τη φορά όμως ζούμε κάτι πρωτόγνωρο σε σχέση με τις προηγούμενες. Ξαφνικά έπαυσε ο πραγματικός κόσμος και μεταφερθήκαμε στις οθόνες μας. Καθιερώθηκαν στη ζωή μας έννοιες που μέχρι πρότινος χαρακτήριζαν τους πρωτοπόρους : τηλε-εργασία, τηλε-εκπαίδευση, τηλε-μάθημα. Σε όλο αυτό το σενάριο επιστημονικής φαντασίας δεν υπήρξε επιλογή… τηλε-μεταφερθήκαμε όλοι μας και αυτό ισχύει για πολλές χώρες του πλανήτη.
Αρχίσαμε να χρησιμοποιούμε πολλά app που αγνοούσαμε μέχρι πριν ή που στην καλύτερη των περιπτώσεων έπιαναν λίγο χώρο στη συσκευή μας. Κοινωνικά δίκτυα, τηλεδιασκέψεις, video call, video conference, webinars κτλ. Και τα περισσότερα από αυτά, αν όχι όλα, ξεκινήσαμε να τα χρησιμοποιούμε χωρίς να νοιαστούμε για τα προσωπικά δεδομένα μας. Δεν νομίζω να ελέγξαμε την πολιτική προστασίας των προσωπικών δεδομένων για κάθε μία εφαρμογή.
Ως ένα σημείο αυτό δικαιολογείται από το κατεπείγον που χαρακτηρίζει όλες τις αποφάσεις και τις κινήσεις μας αυτή την περίοδο. Είναι γεγονός ότι βρεθήκαμε εντελώς απροετοίμαστοι μπροστά σε πρωτόγνωρες καταστάσεις. Συνεπώς και οι επιλογές μας έγιναν με μειωμένα αντανακλαστικά.
Πριν λίγες μέρες έγινε γνωστό ότι η εφαρμογή Zoom διέρρεε πληροφορίες προς το Facebook. Θα μου πείτε και για ποια εφαρμογή είμαστε σίγουροι ότι δεν πράττει το ίδιο. Εγώ θα ρωτήσω, πόσοι γνώριζαν την εφαρμογή Zoom πριν 20 μέρες; Ήταν γνωστή σε εταιρικά περιβάλλοντα. Μόνο που τις τελευταίες μέρες η δημοτικότητά της έχει εκτοξευθεί αφού η ευχρηστία της και η δωρεάν χρήση καλύπτει video meetings, τηλεμαθήματα μέχρι και streaming από DJ sets. Μάλλον είναι λίγο παράξενη χρονικά η αποκάλυψη που έγινε…
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να προσέχουμε ποιες πληροφορίες παρέχουμε. Η Judith Rochfeld θυμίζει όλη την κίνηση που έγινε με το GDPR και που είχε ως αποτέλεσμα τόσο την ευαισθητοποίηση των πολιτών όσο και την αναδίπλωση των εταιριών στη διαχείριση που έκαναν στα προσωπικά δεδομένα μας. Να θυμηθούμε όμως και μία παλιότερη ρήση «ό,τι ανεβαίνει στο ίντερνετ μένει εκεί για πάντα».
Η καθηγήτρια όμως θίγει κι ένα άλλο πολύ ευαίσθητο πεδίο, τη χρήση όλων αυτών των εφαρμογών από παιδιά. Σε πολλά κράτη υπήρξε άμεσο μέλημα για τα παιδιά. Τα παιδιά αδυνατούν να κατανοήσουν την κατάσταση συνεπώς είναι εύλογη κάθε προσπάθεια να προσποιηθούμε ότι υπάρχει μια κανονικότητα. Και από τη στιγμή που κανονικότητα για τα παιδιά είναι το σχολείο, προσπαθήσαμε να φέρουμε το σχολείο στην οθόνη. Στις περισσότερες χώρες η ψηφιακή ενηλικίωση είναι μετά τα 14 έτη. Κατά συνέπεια ο γονιός είναι υπεύθυνος για τη παροχή των προσωπικών δεδομένων προς κάθε εφαρμογή. Και εδώ να σημειώσουμε ότι η εφαρμογή Zoom είναι η μόνη που επιτρέπει τη συμμετοχή σε ένα meeting πληκτρολογώντας μόνο τον κωδικό του meeting χωρίς να απαιτεί ούτε καν email… Στο όνομα της παιδαγωγικής συνέχειας ο καθένας έδρασε όπως μπορούσε και είναι κατανοητό, αλλά όπως τονίζει η καθηγήτρια δεν πρέπει να υιοθετούμε υπερβολικά γρήγορα μία λύση πριν εξετάσουμε σε ποιο επίπεδο ασφάλειας ανταποκρίνεται.
Σε όλο αυτό βέβαια γεννάται κι ένα άλλο τεράστιο πρόβλημα (εκτός από αυτό με τον κορωνοϊό), που είναι ότι δυστυχώς, δεν έχουν όλοι ίσες ευκαιρίες. Και αυτό δεν αφορά μόνο στην τηλεκπαίδευση όπου δεν έχουν όλοι οι μαθητές πρόσβαση ούτε όλοι οι καθηγητές μπορούν να το υλοποιήσουν, αφορά και στις εταιρίες που δεν μπορούν όλες να συνεχίσουν με τηλεργασία.
Τέλος η Judith Rochfeld εκφράζει μια ιδιαίτερη ανησυχία για την παγίωση ορισμένων τακτικών στην μετά την πανδημία εποχή. Υπάρχει μια κατηγορία ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων στην οποία δεν έχουμε δώσει την πρέπουσα προσοχή : τα δεδομένα υγείας. Με το GDPR όντως ανασκουμπωθήκαμε και δεν δίνουμε εύκολα πια email και κινητό. Αυτή την περίοδο όμως γίνεται ευρεία παρακολούθηση και καταγραφή των δεδομένων υγείας. Η Judith Rochfeld παραθέτει το παράδειγμα του Hong Kong όπου όσοι νόσησαν από τον κορωνοϊό υποχρεούνται να χρησιμοποιούν την εφαρμογή WhatsApp και να επιτρέπουν την καταγραφή τουλάχιστον 100 σημείων εντοπισμού ημερησίως! Όταν ανοίγουμε μια πόρτα λόγω εκτάκτου ανάγκης σπάνια την κλείνουμε μετά, αρκεί να θυμηθούμε όσα μέτρα πάρθηκαν παλαιότερα λόγω τρομοκρατίας και πλέον θεωρούνται καθημερινότητα… Υπάρχει και ελληνική παροιμία «ουδέν μονιμότερο του προσωρινού».
Για επίλογο θα κρατήσω μια σκέψη της Judith Rochfeld που πιθανόν να φαντάζει υπερβολική. Φοβάται αν κάποια εταιρία μελλοντικά έχει πρόσβαση στα τωρινά δεδομένα και συμπληρώνει το CV ενός υποψηφίου υπαλλήλου με πληροφορίες για το πόσο γρήγορα μάθαινε και ποια συμπεριφορά είχε κατά την τηλεκπαίδευση. Μη βιαστείτε να το κρίνετε τραβηγμένο, το ίδιο θα λέγατε και πριν ένα μήνα για όσα ζούμε τώρα…
Ακολουθήστε το Gizchina Greece στο Google News για να μαθαίνετε πρώτοι και άμεσα, όλα τα τεχνολογικά νέα! Αν ψάχνετε HOT προσφορές, κάντε εγγραφή στο κανάλι μας στο Telegram!
